Spiritual mapping als instrument voor een opwekking

Willem-Henri den Hartog

In sommige delen van kerkelijk Nederland is een nieuw begrip in opgang: spiritual mapping. Het is het geestelijk in kaart brengen van een stad via gebed om tot een geestelijke doorbraak in de desbetreffende stad te komen. In deze bijdrage zal een overzicht gegeven worden hoe dit proces volgens haar aanhangers theologisch onderbouwd is, wat het uitwerkt en hoe het in de praktijk gebruikt kan worden. Aan het eind van dit artikel zal ik een persoonlijke evaluatie van het concept spiritual mapping geven.

Theologie

Wat is spiritual mapping precies? Marc van der Woude definiëerde het in een artikel als volgt: ‘Spiritual mapping, letterlijk 'geestelijk in kaart brengen' is een term die in 1991 door George Otis jr., een van de leiders van de evangelicale zendingsstrategiebeweging AD2000, werd gelanceerd. Men realiseerde zich in die tijd sterker dan daarvoor dat volken en gebieden 'onder het beslag van de duisternis' kunnen liggen en dat daardoor de voortgang van het evangelie wordt belemmerd. Voorbidders onderscheidden geestelijke bolwerken (redeneringen die ingaan tegen de kennis van God, 2 Cor. 10:3-6) en ontdekten dat deze bolwerken hun wortels diep in het verleden kunnen hebben. Onderzoek  naar de geschiedenis en de cultureel-geografische ontwikkeling/samenstelling van een volk of gebied bleek relevante informatie op te leveren, voor zowel voorbidders als gemeentestichters. Zo heeft spiritual mapping zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een volwaardige onderzoeksdiscipline ten behoeve van gebed en kerkgroei'.

De term spiritual mapping is als zodanig niet in de dogmatische handboeken te vinden. Daarmee staat ze niet direct in de lijn met de kerk der eeuwen, maar is het een eigentijds begrip met bijbelse papieren. Van der Woude wijst op het feit dat Mozes de verspieders uitzond om Kanaän te verkennen (Num. 13) en dat Nehemia een complete inventarisatie maakte van de muren van Jeruzalem voordat hij met de herbouw begon (Neh. 2:11-18). Zo ook  sprak Jezus Jeruzalem aan op haar geestelijk verleden (Mat. 23:29-37) en Chorazin en Betsaïda op hun collectieve geestelijke hardheid (Mat. 11:20-24). Na Pinksteren lezen we over Paulus die onderzoek deed in Athene en deze informatie gebruikte in gebed en evangelieverkondiging (Hand. 17:15-34). ‘In alle gevallen gaat het erom de stad/het gebied 'met Gods ogen' te zien. Door deze voorbeelden aan te halen zeg ik niet: 'alle vormen van hedendaags onderzoek vind je letterlijk in de Bijbel'. Het is maar de vraag of we alle middelen die ons anno 2000 ter beschikking staan om de Grote Opdracht uit te voeren letterlijk in de Bijbel moeten terugvinden. Neem bijvoorbeeld TV-evangelisatie, drama, Mars voor Jezus, koffie na de dienst, praktijken waar we Jezus nooit op hebben kunnen betrappen, tenzij we aan inlegkunde doen'. Zo onderbouwt de auteur van Joel-Nieuws de theologie van  Spiritual Mapping.

Over de theologie van spiritual mapping valt nog meer te zeggen. Op de spiritual mapping studiedag van 4 november 2000 j.l., vertelde Pieter Bos van Serving the Nations uit Almere nog meer over de theologie van spiritual mapping. Pieter gebruikte hiervoor hoofdstuk 4  van zijn boek in voorbereiding ‘De Hemelse Gewesten'. Ook Bos legt sterk de nadruk op de stad. Voor mensen op het platteland valt weinig te ‘mappen'. De strategie van het mappen is volgens Bos als volgt: Ten eerste moet een gebied geestelijk in kaart worden gebracht. Je moet je afvragen hoe God de stad zou hebben bedoeld en wat God in een bepaalde stad ziet. Ten tweede moet je de geestelijke invloedssfeer van een stad bepalen. Vaak reikt die verder dan de geografische grenzen. Het bijbels woordgebruik hierbij is: (steden) ‘met haar onderhorige plaatsen'. Een ‘spiritual mapper' moet naar een geestelijke totaaleenheid zoeken: Hoe liggen de grenzen in geestelijke zin over de kaart? Wat zijn de historische en culturele relaties? Bos vergelijkt de stad met een Mevrouw met een bepaalde invloedsfeer. ‘Mevrouw Arnhem, hoort dochter Ede bij U of bij Mevrouw Utrecht? Van een grote stad kunnen allerlei goede en kwade invloeden uitgaan op sattelietsteden, waarvan de gemeente zich bewust moet zijn.

Een volgende stap is dat de Gemeente zich identificeert met haar stad. ‘Het is niet "de Gemeente van Arnhem", maar: 'Het Arnhem van de Gemeente'. Bruid van Christus te Arnhem is verantwoordelijk voor Mevrouw Arnhem, met andere woorden: als we heerschappij van Mammon in de stad ontdekken en iets daarvan is ook in de gemeente doorgedrongen, dan is onze eigen bekering het eerste huiswerk. Nog sterker: als er iets van het eren van Mammon in de Gemeente aanwezig is, zullen we het in de stad niet eens echt kunnen ontdekken, alleen voor zover het erger is dan bij onszelf. Als voorbeeld hierbij valt ook te denken aan de kritische geest van Nederland die ook in de kerk zit. Spiritual mapping is dus ook nodig in de gemeente, aldus de voorman van Serving the Nations. De laatste stap bij het mappen is het kijken naar de geschiedenis van een stad. ‘Wat zijn de relaties en motivaties van de stad door de geschiedenis heen, en wat zijn de daden op grond daarvan?

Strategisch rapport schrijven

Op deze theologische basis gaat een gemeente een rapport schrijven met als inhoud de geestelijke situatie van de stad. Volgens Bos moet zo'n rapport voldoen aan de volgende kwalificaties: nuchter, verifieerbaar, getoetst door die ene Gemeente en gericht op gebruik. Het is kwalitatief onderzoek dat in dienst staat van het Koninkrijk van God. Een strategisch rapport bevat bovendien de wapens waarmee gestreden moet worden. De strijd in de hemelse gewesten speelt zich niet zozeer af tussen allerlei boze en goede engelen naar analogie van de romans van Frank Peretti. Nee, het gaat om het inzetten van de wapens van God door de Gemeente. Deze wapens worden afgeleid uit de Schrift. In principe zijn het goede wapens. De boze kan echter over soortgelijke wapens beschikken. De boze imiteert God en maakt gebruik van wapens die normaal aan God toebehoren. Zo is het verbond een instelling van God die kracht heeft in deze aardse bedeling. Evenzo kan Satan het begrip verbond ook gebruiken, maar dan negatief. In het vervolg zullen deze wapens beschreven worden. De satan en zijn trawanten dienen ontwapend te worden, naar voorbeeld van de bijbelse opdracht in Matt. 12:29:  Of hoe kan iemand in het huis eens sterken inkomen, en zijn vaten ontroven, tenzij dat hij eerst den sterke gebonden hebbe? en alsdan zal hij zijn huis beroven.

Gelet moet worden, volgens Bos, op de volgende ‘wapens': wapen één is Gods heiligheid, Zijn liefde en het kruis. In de gemeente moet er een levensstijl zijn van lofprijzing, om wie Hij is. De gerechtigheid van de gemeente bestaat vanwege Gods heiligheid, door Zijn liefde en door het kruis. Wapen twee zijn de Verbonden. Dit betekent concreet: de vrije keus door de sterkere partij voor een zwakkere partij: 'Ik kies jou om te verzorgen en te beschermen, met als enige voorwaarde dat je mij zult volgen; Ik zal u tot een God zijn en gij zult mij tot een volk zijn, voor eeuwig'. Dit zien we bijvoorbeeld in Gods verbond met Israël. In Leviticus 26 zien we het verbond van God met Zijn volk. De Heere richt Zijn verbond op met Israël. Dit verbond brengt zegening met zich mee: de Heere wil temidden van dit volk wandelen (vers 12). Maar als het volk de inzettingen niet houdt dan brengt het vloek met zich mee (vanaf vers 14). Zo ook kunnen inwoners van een stad (als zwakkere partij) verbonden aangaan met de Heere, maar aan de andere kant verbonden aangaan die liggen in de sfeer van de boze: vrijmetselarij, opdragen van mensen aan Maria, Sharia in Islam, vredesverbonden, opdragen aan oude goden (vruchtbaarheidsfeesten die locaal nog veel invloed hebben) of buitenechtelijke seks (van overheidspersonen). Waarom is dit zo belangrijk? Een verbond is bedoeld voor eeuwig. Alleen één van de verbondspartners kan het verbreken, met het risico dat de afgesproken vloekclausules van kracht worden. Er is derhalve de garantie van een hoger verbond nodig! Er moet dus strategisch gebeden worden voor een persoon die in zo'n negatief verbond staat. Ook moet worden afgevraagd hoe zo'n persoon in dat verbond terecht is gekomen. Alleen de persoon zelf kan het verbond verbreken. Door het verbreken van zo'n negatief verbond en belijden van de zonde kan zegen komen. Bos wijst erop dat voorbidders ook de zonde van de voorvaders moet gedenken. Hij verwijst dan naar Leviticus 26: 40-42. Dan zal God Zijn verbond weer gedenken!

Als derde wapen wordt door Bos de inventarisatie van tronen, hoogten, altaren en gewijde palen genoemd. Een troon is een vestigingsplaats van een geestelijk wezen, bijvoorbeeld God op Sion (Ps. 93:2; Ez. 43:7, zie ook Col. 1:16).  Zo kan het zijn dat op een plaats waar aan een boze is geofferd deze boze zich daar vestigt. Een hoogte is een conditie die offeren bewerkt, concreet betekent dit haat en bitterheid. Een gewijde paal noemde Bos rationalisatie van (slecht) gedrag. Wat moet dan gedaan worden? Tronen, hoogten en gewijde palen moeten worden omvergehaald door eerst radicaal te reinigen, te belijden of te verbranden.

Als vierde wapen moet gedacht worden aan de waarde van symbolen, rituelen, banieren, zegels, hoogtijdagen, die God of iets van God tastbaar en zichtbaar maken: tabernakel, doop avondmaal en de Mars voor Jezus. De boze doet dit enorm na in oud en nieuw heidendom: "besproken" stenen en brieven, toverdranken, shawls en gewaden, formules, onbegrepen volksfeesten en hoogtijdagen die stoelen op heidense rituelen, met ‘priesters' die er in geloven. Wat moet gedaan worden? Als gemeente moeten we doop en avondmaal vieren, maar aan de andere kant geen ruimte geven voor allerlei occulte zaken. Doe souvenirs zoals totempalen of Afrikaanse dodenmaskers weg.

Het vijfde wapen is het in kaart brengen van zogenaamde bolwerken. Bos definieert dit als volgt: ‘Een bolwerk is een stelsel van leugens en redeneringen tegen de kennis van God, dat het denken van individuen en gemeenschappen intimiderend beheerst'. Bolwerken op individueel niveau zijn bijvoorbeeld een minderwaardigheidsgevoel. Bij een bolwerk op stads- en landniveau moet gedacht worden aan discriminatie en abortus. Wat hier gedaan dient te worden is te beginnen met het noemen van de leugen en hier de waarheid tegenover uitspreken, vervolgens overeenkomstig de waarheid bidden en als laatste de waarheid doen.

Wapen zes omvat het ontmaskeren van verkeerde tradities, negatieve sociale controle en manipulatie. Het gaat om ongeschreven wetten die de vrijheid in Christus wegnemen en het werk van Heilige Geest belemmeren. Deze probleempunten moeten in het licht gebracht worden en geestelijk losgesneden worden zoals gebeurde bij de marsen van Martin Luther King.

Wapen zeven richt zich op het bestrijden van afgoderij. Afgoderij is het geven van eer aan een ander dan God, het verwachten van genezing buiten God om, het geweten aanpassen aan een andere macht dan God. Bij afgoderij valt ook te denken aan geld, sex, werk, land, sport. De gemeente moet de afgod daadwerkelijk als afgod benoemen, zich van afgoderij bekeren en vervolgens in het licht wandelen.

Het laatste wapen is de strijd tegen occultisme. Volgens Pieter Bos is dit het ergst van alles. Het is namelijk samenwerken met de boze, als magnetiseur, vrijmetselaar, met glaasje draaien, enz. Ook abortus in verband met overbevolking noemt Bos hierbij. Hij noemt dit offeren aan moeder aarde. De zondaar die zich met deze praktijken heeft ingelaten moet in het openbaar schuld belijden, ook als de zonde in het verborgene heeft plaats gevonden.

De praktijk

Na het opstellen van een strategisch rapport, moet worden gezocht naar de wortels van het kwaad. Een bepaalde ban kan terug te voeren zijn op één persoon. Zoals Jozua het volk in positieve zin vertegenwoordigde, stortte Achan het hele volk in het ongeluk. ‘Ieder vertegenwoordigt zijn familie, volk, stad, gemeente of bedrijf ten kwade of ten goede' aldus de voorman van Serving the Nations.

Volgens Bos moet men zich steeds afvragen op welk niveau het wapen (van de tegenstander) zich bevindt: op individueel of op gemeenschappelijk niveau. Een voorbidder moet zich bezig houden met identificerend schuldbelijden. Hij of zij moet zich identificeren met het lijden, de schuld schuld noemen en om vergeving vragen. Boze geesten mogen alleen weggestuurd worden op grond van openbaring door God aan voorbidders. Zegenmarsen kunnen helpen om een bepaald gebied voor te bereiden voor de schoonmaak. Tijdens zo'n mars kan het Koninkrijk geproclameerd worden. Speciale aandacht verdient de proclamatiemars om hoogten en leugens te confronteren. Dit noemt men een plaats ‘droogleggen'.

Resultaat

Marc van der Woude maakt in zijn artikel melding van een onderzoek van de Sentinel Group. In dit onderzoek werden 15 plaatsen in de wereld onderzocht waar opwekkingen hebben geleid tot diepgaande maatschappelijke hervorming. Vijf factoren bleken bepalend te zijn voor geestelijke doorbraken:

1. volhardend leiderschap;
2. vurig, verenigd gebed;
3. diagnostisch onderzoek (spiritual mapping);
4. sociale verzoening (herstel van relaties, elkaar vergeven);
5. openbare machtsconfrontaties (tussen de kerk en de machten van de duisternis).

Hierbij wordt opgemerkt dat de eerste twee factoren in alle gevallen een noodzakelijke voorwaarde bleken te zijn voor maatschappelijke hervorming. Volgens Van der Woude geldt dit ook voor de opwekkingen in de Bijbel en de kerkgeschiedenis. De andere drie voorwaarden komen per situatie ook voor, maar zijn geen voorwaarde. Als voorbeelden van transformatie noemt Van der Woude twee stedelijke gebieden: Hemet in Californië en Cali in Columbia. In Hemet in Californië deed een zekere Bob Becket ‘onderzoek naar de opmerkelijk hoge concentratie alternatieve groeperingen en de toenemende drugscriminaliteit in zijn stad. Deze informatie gebruikte hij om de kerk te mobiliseren tot doelgericht gebed. Becket kreeg ook inspiratie van de Heilige Geest om op een bepaalde plaats te gaan bidden. Kort daarop daalde het aantal sekte-aanhangers, brandde het TM-centrum van de Maharishi Yogi af en verlieten de meeste occulte groeperingen de stad. Tevens kwamen de leiders van de jeugdbendes die de productie en handel van drugs beheersten tot geloof. Het kerkbezoek verdubbelde in tien jaar tijd van 7 naar 14 procent van de bevolking'.

De stad Cali in Columbia alom berucht vanwege de drugskartels die daar zetelden. ‘In Cali, Colombia, begonnen de kerken in 1996 aan een gezamenlijk spiritual mapping-project. Ze deden onderzoek naar de politieke, sociale en geestelijke bolwerken in elk van de 22 wijken van de stad. De informatie die hieruit voortkwam heeft de kerk geholpen om doelgerichter te bidden. Elke drie maanden organiseerden de voorgangers van Cali een 'vigilia', een nacht van strijdend gebed waarvoor ze het 55.000 plaatsen tellende voetbalstadion afhuurden. Dit heeft geleid tot een opmerkelijke verandering in het geestelijk klimaat in de stad. Duizenden mensen kwamen tot geloof, het moordcijfer daalde drastisch, 200 voorgangers sloten een 'verbond van eenheid' waarmee ze hun eigen agenda's ondergeschikt maakten aan Gods agenda voor de stad. Eind 1998 vroegen de burgemeester en gemeenteraad van Cali aan de voorgangers van de stad om op kosten van de overheid een campagne te organiseren om het gezinsleven in de stad te versterken'. In Nederland zijn er nog geen grote resultaten te melden van spiritual mapping. Wel zijn er in diverse steden (interkerkelijke) spiritual mappingteams actief.

Evaluatie

Als we de laatste voorbeelden lezen dan zien we dat een geïnspireerd gebed gezegend wordt.Het is belangrijk om er bewust van te zijn dat door middel van de gemeente en haar gebed transformatieprocessen kunnen gebeuren. Voordat het wonder van Pinksteren gebeurt, drieduizend mensen komen tot geloof, lezen we in Hand. 2:1 En als de dag van het Pinksterfeest vervuld werd, waren zij allen eendrachtig bijeen. Het is de vraag in hoeverre dit eendrachtig bijeen zijn nog gevonden wordt. Mensen die zich met spiritual mapping bezig houden doen dit heel intensief en toegewijd. Gebed wordt als een belangrijke factor gezien voor het ontstaan van een geestelijke doorbraak.

Een ander positief aspect is dat de spiritual mapping begrippen zoals zonde en schuld serieus neemt. Een heilig God stapt niet zomaar over zonde heen. De zonde kan door allerlei dingen en mensen belichaamd worden. Hiervan gaat een negatieve werking uit. Het is goed dat de christenen zich hiervan bewust zijn, dit in gebed brengen en als zonde in de gemeente gevonden wordt, ermee wordt gebroken. God heeft recht op Zijn schepping, Zijn stad en op Zijn gemeente. Niemand heeft het ‘recht' om te zondigen.

Het is een verheugende ontwikkeling dat het verbond weer volop in de schijnwerpers komt te staan. Zeker doordat men aangeeft dat de beloften van het verbond tweeërlei uitwerking kennen: zegen en vloek. Wie is er in deze tijd nog gericht op de collectiviteit van de gemeente? Wie wil er in deze individualistische tijd nog horen van een verbond, laat staan dat dit verbond ook negatieve gevolgen kan hebben als dit gebroken wordt?

Er zijn ook negatieve aspecten aan spiritual mapping verbonden. Mijns inziens is de theologie voor het concept als geheel wat aan de magere kant. Elementen uit het concept zijn bijbels en erg bruikbaar, maar er is niet direct een blauwdruk van de structuur van spiritual mapping als totaal in de bijbel te vinden. Het lijkt alsof er een bepaalde strategie ontwikkeld is en daarbij de bijbelteksten gezocht zijn, zoals bijvoorbeeld Neh. 2: 11-18: Nehemia die een inventarisatie van de stadsmuren maakt, dat zou duiden op het inventariseren van de zonde van de stad.  Als we een marketingstrategie voor de introductie van een consumentenproduct bekijken dan zijn er veel parallellen te vinden met spiritual mapping in de beschrijving van de verovering van ‘de markt'. Na afloop van een congres over spiritual mapping verwoordde Jim Cymbala, pinkstervoorganger te New York zijn kritiek op spiritual mapping als volgt: Wat was het tragisch dat al die jonge voorgangers ijverig deze exotische theorieën zaten op te schrijven, in de waan dat ze hun kerk nieuwe leven konden inblazen met behulp van methoden die nergens in de Bijbel te vinden zijn.  Zelf denk ik bijvoorbeeld aan de Mars voor Jezus. Echte theologie staat in een lange kerkelijke traditie. Spirtiual mapping staat niet in deze traditie, maar staat mijns inziens meer in de lijn van processen uit het bedrijfsleven.

Zonde wordt zoals gezegd serieus genomen bij spiritual mapping. Maar de zonde wordt veel beschreven in termen van palen, hoogten, toverdranken, stenen, volksfeesten, enz. Is het niet zo dat de mens zelf zondig is? Wij zijn gevallen mensen die leven in een gevallen wereld. De mens moet van zijn zonde verlost worden door het werk van de Heilige Geest en de Heere Jezus. Daarvoor is de prediking van het evangelie essentiëel. Dit is een onderwerp wat in de strategie van spiritual mapping niet de meest vooraanstaande plaats heeft. Het zou echter het uitgangspunt moeten zijn.

De strijd die spiritual mapping beschrijft komt erg mechanisch en aanvallend over. Terwijl als we de Bijbel bekijken in bijvoorbeeld Efeze 6,  de geestelijke strijd tegen boosheden in de lucht, de strijd juist een defensieve is. God Zelf bekrachtigt de gelovigen met ‘wapens'.  Als er offensieve strijd is, dan strijdt Christus zelf voor Zijn kerk (Op. 2:15).

Daarom wil ik ook naar voren brengen dat we Gods Almacht niet uit het oog mogen verliezen. God geeft Satan een bepaalde speelruimte. De gemeente mag een instrument zijn in een opwekking, maar moet ervoor waken niet een zelfde soort krachtenveld te willen ontwikkelen als de kwade lieden die men bestrijdt, want dan houdt men zich bezig met magie. J.H. Bavinck merkt over magie op ‘In de magie gaat het er om, om door allerlei oefeningen als het ware zich de goddelijke almacht eigen te maken, opdat men zich, met die tovermacht gewapend, in de strijd van de wereld werpen kan'.  De Great Awakening werd ingezet door Jonathan Edwards middels zijn preek over Deut. 32:35 Zondaren in de handen van een vertoornd God. Ook Edwards legt in zijn preek de sterke nadruk op Gods Almacht. Hij spreekt over ‘Zijn vrijmachtige wil die door geen verplichting wordt weerhouden, noch door een enkele moeilijkheid wordt belemmerd. Ja, niets anders dan Gods volstrekte wil is er de oorzaak van dat de goddelozen bewaard worden'. Edwards had geen groots plan van aanpak om Amerika terug te brengen bij God. Hij bracht eenvoudig Gods Woord. Vanuit dit Woord mogen we biddend en opmerkzaam verlangen naar een opwekking, immers Belijdt elkander de misdaden, en bidt voor elkander, opdat gij gezond wordt; een krachtig gebed des rechtvaardigen vermag veel (Jak. 5:16). 

Bronnen:
-J.H. Bavinck, Christus en de mystiek van het Oosten, Kok, Kampen.
-Pieter Bos, lezing spiritual mapping studiedag 4 november 2000, georganiseerd door Joel Ministries, Impuls en Stads/Regiogebed.
-Jim Cymbala, Frisse wind, nieuw vuur, Hoofdstuk 7, Gideon, Hoornaar.
-Jonathan Edwards, Zondaren in de handen van een vertoornd God, in: Een schuilplaats in gevaren, Den Hertog, Houten.
-Marc van der Woude, Breng je stad geestelijk in kaart, Joel Nieuws NL, nr. 70.

© 2001 George Whitefield Stichting.